11 آذر
شهادت "میرزا کوچک خان" رهبر نهضت جنگل (1300ش)
میرزا یونس معروف به میرزاکوچک خان در سال 1259 ش برابر با 1298 ق در رشت به دنیا آمد.
در نوجوانی به تحصیل علوم دینی در رشت و تهران پرداخت و در جریان نهضت مشروطیت به صفوف عدالتخواهان پیوست.
وی جزو مجاهدانی بود که برای سرکوب استبداد صغیر راهی تهران شدند.
وی پس از تحکیم مشروطیت مانند ستارخان با انحراف نهضت مواجه شد.
در حالی که نیروهای منورالفکر با مهار ستارخان و اعدام و حذف رهبران مذهبی می‌کوشیدند، از مشروطه یک نظام سکولار و ضد دینی بسازند، میرزا کوچک‌خان توانست در گیلان نهضت جنگل را پایه‌گذاری کند.
در اواخر سال 1294 ش، همزمان با جنگ جهانی اول و حضور اشغالگران در ایران، میرزا در اندیشه اتحاد جوامع اسلامی بود.
به همین منظور کمیته‌ای به نام "اتحاد اسلام" را در تالش تشکیل داد.
وی سپس با ورود به شهر رشت، طی بیانیه‌ای حکومت خود را «جمهوری» و مبتنی بر «احکام اسلامی» نامید.
در سال 1919 م قرارداد استعماری انگلیس بر ایران تحمیل شد و میرزا به مخالفت با آن برخاست و تحقق چنین قراردادی را به منزله حاکمیت رسمی کفار بر ایران دانست و دست به قیام زد.
قیام وی برای نجات کشور از چنگال استعمارپیر با استقبال مردم گیلان مواجه گردید و با وجود تلاش مشترک قزاق‌های روس، نیروهای انگلیسی و قوای دولتی برای سرکوبی این قیام، نهضت جنگل توانست پیروزی‌های چشمگیری به دست آورد.
در حالی که حملات قوای دولتی و نیروهای استعمارگر بر نهضت جا زده است، "احسان‌الله خان دوستدار" که از بهائیان وابسته به روسیه بود و خود را در صفوف رهبران نهضت جای داده بود، توانست تفرقه و نفاق را در میان نیروهای نهضت فراگیر کند.
(تصاویر، از چپ به راست؛ میرزا کوچک خان و احسان‌الله خان)
وی سپس به یک کودتا در میان نهضت دست زد و با توطئه و تطمیع، قدرت میرزا را به تحلیل برد.
با این وجود میرزا همچنان برای احیای نهضت و جذب قوای جدید می‌کوشید اما در کوهستان‌های گیلان در اثر برف و سرمای شدید، توان خود را از دست داد.
قزاق‌های مزدور رضاخان که در تعقیب او بودند، وی را نیمه جان یافتند و با کمک یکی از یاران خائن میرزا، سر او را به نشانه پایان قیام جنگل برای رضاخان به ارمغان بُردند.
پس از شهادت او تلاش چند تنِ دیگر از یارانش برای حفظ نهضت جنگل راه به جایی نبرد.