25 ذی القعده
مرگ حسن بن سهل(235 ق)
حسن بن سهل، برادر فضل بن سهل [وزیر و کارپرداز اصلی حکومت مأمون عباسی] در پیروزی مأمون بر برادرش امین در سال 198 قمری، نقش مهمی بر عهده داشت(1) و پس از شکست امین و کشته شدن وی در بغداد، حکومت عراق، حجاز و بیشتر مناطق اسلامی را از طرف مأمون عباسی و وزیرش فضل بن سهل، از آن خود کرد و پس از ترور برادرش فضل بن سهل در حمام سرخس، در هنگام بازگشت مأمون عباسی از خراسان به عراق، نه تنها از قدرت وی کاسته نشد، بلکه بر قدرت و نفوذش در دربار مأمون افزوده گردید.
به ویژه هنگامی که مأمون با دخترش پوران در سال 210 قمری ازدواج کرد.
(2)
وی در هنگام مرگ مأمون در سال 218 قمری زنده بود و پس از آن نیز هفده سال زندگی کرد و روزگار خلافت معتصم، واثق و متوکل را نیز درک کرد و سرانجام در روزگار متوکل عباسی [دهمین خلیفه عباسیان] در سامرا، به خاطر نوشیدن بیش از حد دارو، در بامداد روز پنج شنبه، بیست و پنجم ذی قعده، سال 235 قمری درگذشت و به هنگام دفن وی، طلبکارانش اجتماع نموده و مانع دفن او و درخواست طلبکاری خویش پیش از دفنش گردیدند و یک وضعیت ناخوشایندی به وجود آمد.
ولی با پادرمیانی یحیی بن خاقان [برادر فتح بن خاقان، کارپرداز اصلی متوکل] و ابراهیم بن عتاب و مردی به نام برغوث، این مشکل حل شد و بدن حسن بن سهل، دفن گردید.
(3)
حسن بن سهل، علاوه بر فرماندهی نظامی و مدیریت سیاسی و زمامداری، از علم و دانش نیز برخوردار بود.
گفته شده است، که وی کتاب "جاویدان خرد" را که حکمای قدیم ایران برای هوشنگ شاه فرزند کیومرث، دومین پادشاه پیشدادی ایران نوشته بودند، برای مأمون عباسی به عربی ترجمه و تلخیص کرد و ابوعلی بن مسکویه رازی، آن را در مقدمه کتابش "آداب عرب و فارس" آورده است.
(4)
1- تاریخ الطبری، ج8، ص 473 و 478؛ تاریخ ابن خلدون، ج2، ص 346
2- وفیات الأعیان (ابن خلکان)، ج1، ص 150
3- تاریخ الطبری، ج7، ص 365
4- کشف الظنون (حاجی خلیفه)، ج1، ص 577؛ الذریعه (شیخ آقا بزرگ طهرانی)، ج1، 25