دسته بندی موضوعی احکام شرعی - معامله


1-پيمانه معامله
        لزوم خرید و فروش هر جنسی در هر شهری با واحد همان شهر
        2091 - جنسی را که در شهری با وزن یا پیمانه معامله می کنند، در آن شهر انسان باید با وزن یا پیمانه بخرد، ولی می تواند همان جنس را در شهری که با دیدن معامله می کنند با دیدن خریداری نماید.

2-تحويل در معامله
        کیفیت تحویل دادن خانه و زمین و فرش و لباس و اجناس
        2104 - اگر جنسی را نقد بفروشند، خریدار و فروشنده بعد از معامله می توانندجنس و پول را از یکدیگر مطالبه نموده و تحویل بگیرند، و تحویل دادن خانه وزمین و مانند اینها به این است که آن را در اختیار خریدار بگذارند که بتواند درآن تصرف کند، و تحویل دادن فرش و لباس و مانند اینها به این است که آن راطوری در اختیار خریدار بگذارند که اگر بخواهد آن را به جای دیگر ببرد فروشنده جلوگیری نکند.

3-تقلب در معامله
        حرمت معاملات ربوی و معامله از روی تقلب و غش
        2055 - در چند مورد معامله باطل است : اول : خرید و فروش عین نجس ، مثل بول وغائط و مسکرات ، بنابر اقوی در بعضی و بنابر احتیاط واجب در بعضی . دوم : خرید وفروش مال غصبی ، مگر آنکه صاحبش معامله را اجازه کند. سوم : خرید و فروش چیزهایی که مال نیست . چهارم : معامله چیزی که منافع معمولی آن حرام باشد، مثل آلات قمار وموسیقی . پنجم : معامله ای که در آن ربا باشد. و حرام است غش در معامله ، یعنی فروختن جنسی که با چیز دیگر مخلوط است در صورتی که آن چیز معلوم نباشد و فروشنده هم به خریدار نگوید، مثل فروختن روغنی که آن را با پیه مخلوط کرده است ، و این عمل را غش می گویند. از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم منقول است که فرمودند: از ما نیست کسی که در معامله با مسلمانان غش کند یا به آنان ضرر بزندیا تقلب و حیله نماید، و هر که با برادر مسلمان خود غش کند، خداوند برکت روزی او را می برد و راه معاش او را می بندد و او را به خودش واگذار می کند.

4-ثمن در معامله
        بطلان معامله نسیه ای که خریدار قیمت جنس را نمی داند
        2108 - اگر به کسی که قیمت جنس را نمی داند مقداری نسیه بدهد و قیمت آن را به او نگوید معامله باطل است ، ولی اگر به کسی که قیمت نقدی جنس را می داندنسیه بدهد و گرانتر حساب کند، مثلا بگوید جنسی را که به تو نسیه می دهم تومانی یک ریال از قیمتی که نقد می فروشم گرانتر حساب می کنم و او قبول کند اشکال ندارد.

        صحت معامله نسیه ای که خریدار قیمت نقدی جنس را می داند
        2108 - اگر به کسی که قیمت جنس را نمی داند مقداری نسیه بدهد و قیمت آن را به او نگوید معامله باطل است ، ولی اگر به کسی که قیمت نقدی جنس را می داندنسیه بدهد و گرانتر حساب کند، مثلا بگوید جنسی را که به تو نسیه می دهم تومانی یک ریال از قیمتی که نقد می فروشم گرانتر حساب می کنم و او قبول کند اشکال ندارد.

5-ربا در معامله
        حرمت معامله کمتر با بیشتر از یک جنسی که وزنی یا پیمانه ای فروش می رود
        2072 - اگر مقداری از جنسی را که با وزن یا پیمانه می فروشند به زیادتر از همان جنس بفروشد، مثلا یک من گندم را به یک من و نیم گندم بفروشد ربا و حرام است ، و گناه یک درهم ربا بزرگتر از آن است که انسان هفتاد مرتبه با محرم خودزنا کند، بلکه اگر یکی از دو جنس سالم و دیگری معیوب ، یا جنس یکی خوب و جنس دیگری بد باشد یا با یکدیگر تفاوت قیمت داشته باشند، چنانچه بیشتر از مقداری که می دهد بگیرد باز هم ربا و حرام است ، پس اگر مس درست را بدهد و بیشتر ازآن مس شکسته بگیرد، یا برنج صدری را بدهد و بیشتر از آن برنج گرده بگیرد، یاطلای ساخته را بدهد و بیشتر از آن طلای نساخته بگیرد ربا و حرام می باشد.

        حرمت معامله جنسی با همان مقدار جنس با شرط هر گونه زیاده ای
        2073 - اگر چیزی را که اضافه می گیرند غیر از جنسی باشد که می فروشد، مثلا یک من گندم به یک من گندم و ده تومان پول بفروشد باز هم ربا و حرام است ، بلکه اگرچیزی زیادتر نگیرد ولی شرط کند که خریدار عملی برای او انجام دهد، ربا و حرام می باشد.

        جواز معامله جنسی با کمتر و بیشتر از همان جنس به شرط ضمیمه
        2074 - اگر کسی که مقدار کمتر را می دهد چیزی علاوه کند، مثلا یک من گندم و یک دستمال را به یک من و نیم گندم بفروشد، اگر مقدار کمتر در قیمت مساوی بامقدار بیشتر همجنس آن باشد و کسی که مقدار کمتر را می دهد برای خلاصی از فروش آن به زیادتر از همجنس ، چیزی علاوه کند، مثلا یک من گندم اعلا و یک دستمال را به یک من و نیم گندم متوسط بفروشد اشکال ندارد، و همچنین است اگر از هر دو طرف چیزی زیاد کنند، مثلا یک من گندم و یک دستمال را به یک من و نیم گندم و یک دستمال بفروشد، ولی اگر چیز علاوه برای فرار از ربا باشد، مثلا یک من گندم خوب را به یک من و نیم گندم خوب مثل آن بخواهد نسیه بفروشد و برای فرار ازربا چیزی بر یک من گندم علاوه کند جایز نیست .

        جواز فروش به کمتر و زیادتر از جنسی که به تعداد و متر فروش می رود
        2075 - اگر چیزی را که مثل پارچه با متر و ذرع می فروشند یا چیزی را که مثل گردو و تخم مرغ با شماره معامله می کنند بفروشد و زیادتر بگیرد، مثلا ده تا تخم مرغ بدهد و یازده تا بگیرد اشکال ندارد.

        حکم جنسی که گاهی با شماره و گاهی با پیمانه و وزن فروش می رود
        2076 - جنسی را که در بعضی از شهرها به وزن یا پیمانه می فروشند و در بعضی از شهرها با شماره معامله می کنند، اگر در شهری که آن را با وزن یا پیمانه می فروشند زیادتر بگیرد ربا و حرام است و در شهر دیگر ربا نیست .

        جواز فروش به زیادتر و کمتر در دو جنس
        2077 - اگر چیزی را که می فروشد و عوضی را که می گیرد از یک جنس نباشد زیادی گرفتن اشکال ندارد، پس اگر یک من برنج بفروشد و دو من گندم بگیرد معامله صحیح است .

        حکم معامله جنسی که از جنس دیگری بدست آمده باشد با همان جنس
        2078 - اگر جنسی را که می فروشد و عوضی را که می گیرد از یک چیز عمل آمده باشد باید در معامله زیادی نگیرد، پس اگر یک من روغن بفروشد و در عوض آن یک من و نیم پنیر بگیرد ربا و حرام است ، و احتیاط واجب آن است که اگرمیوه رسیده را با میوه نارس معامله کند زیادی نگیرد.

        حرمت معامله جو با گندم بطور غیر متساوی
        2079 - جو و گندم در ربا یک جنس حساب می شود، پس اگر یک من گندم بدهد ویک من و پنج سیر جو بگیرد ربا و حرام است ، و نیز اگر مثلا ده من جو بخرد که سرخرمن ده من گندم بدهد، چون جو را نقد گرفته و بعد از مدتی گندم را می دهد مثل آن است که زیادی گرفته و حرام می باشد.

6-شرائط معامله
        اعتبار آزاد بودن مال از هر حقی و فروش عین مال نه منفعت آن
        2090 - جنسی که می فروشند و چیزی که عوض آن می گیرند پنج شرط دارد. اول : آنکه مقدار آن با وزن یا پیمانه یا شماره و مانند اینها معلوم باشد. دوم : آنکه بتوانند آن را تحویل دهند، بنابر این فروختن اسبی که فرار کرده صحیح نیست ولی اگر بنده ای را که فرار کرده با چیزی که می تواند تحویل دهد مثلا با یک فرش بفروشد اگر چه آن بنده پیدا نشود معامله صحیح است و در غیر بنده مشکل است سوم : خصوصیاتی را که در جنس و عوض هست و به واسطه آنها میل مردم به معامله فرق می کند، معین نماید.

        معلوم بودن مقدار و قدرت بر تحویل دادن و بیان خصوصیات جنسی که میفروشد
        2090 - جنسی که می فروشند و چیزی که عوض آن می گیرند پنج شرط دارد. اول : آنکه مقدار آن با وزن یا پیمانه یا شماره و مانند اینها معلوم باشد. دوم : آنکه بتوانند آن را تحویل دهند، بنابر این فروختن اسبی که فرار کرده صحیح نیست ولی اگر بنده ای را که فرار کرده با چیزی که می تواند تحویل دهد مثلا با یک فرش بفروشد اگر چه آن بنده پیدا نشود معامله صحیح است و در غیر بنده مشکل است سوم : خصوصیاتی را که در جنس و عوض هست و به واسطه آنها میل مردم به معامله فرق می کند، معین نماید.

7-شرط معامله
        اعتبار بلوغ و عقل و رشد و قصد و رضایت و تسلط بر مال در صحت خرید و فروش
        2081 - برای فروشنده و خریدار شش چیز شرط است : اول : آنکه بالغ باشند. دوم :َنکه عاقل باشند. سوم : آنکه حاکم شرع آنان را از تصرف در اموالشان جلوگیری نکرده باشد. چهارم : آنکه قصد خرید و فروش داشته باشند، پس اگر مثلا به شوخی بگوید مال خود را فروختم ، معامله باطل است . پنجم : آنکه کسی آنها را مجبور نکرده باشد. ششم : آنکه جنس و عوضی را که می دهند مالک باشند، یا مثل پدر و جد صغیراختیار مال در دست آنان باشد. و احکام اینها در مسایل آینده گفته خواهد شد.

8-شك در معامله
        حکم تصرف در مالی که نداند معامله ای که کرده صحیح است یا باطل
        2052 - اگر انسان نداند معامله ای که کرده صحیح است یا باطل ، نمی تواند درمالی که گرفته تصرف نماید. ولی چنانچه در موقع معامله احکام آن را می دانسته و بعد از معامله شک کند، تصرف او اشکال ندارد و معامله صحیح است .

9-ضمان در معامله
        ضمان مالی که از فروشنده برای دیدن می گیریم یا مدتی نزد خود نگه می داریم
        2563 - هرگاه مالی را از فروشنده بگیرد که آن را ببیند یا مدتی نزد خود نگهداردتا اگر پسندیده بخرد، در صورتی که آن مال تلف شود، باید عوض آن را به صاحبش بدهد.

10-فسخ معامله
        موارد یازده گانه حق فسخ معامله
        2124 - حق به هم زدن معامله را خیار می گویند و خریدار و فروشنده در یازده صورت می توانند معامله را به هم بزنند: اول : آنکه از مجلس معامله متفرق نشده باشند، و این خیار را (خیار مجلس ) می گویند. دوم : آنکه مغبون شده باشند (خیارغبن ). سوم : در معامله قرارداد کنند که تا مدت معینی هر دو یا یکی از آنان بتوانند معامله را به هم بزنند (خیار شرط). چهارم : فروشنده یا خریدار مال خودرا بهتر از آنچه هست نشان دهد و طوری کند که قیمت مال در نظر مردم زیاد شود(خیار تدلیس ). پنجم : فروشنده یا خریدار شرط کند که کاری انجام دهد یا شرطکند مالی را که می دهد طور مخصوصی باشد و به آن شرط عمل نکند، که در این صورت دیگری می تواند معامله را به هم بزند (خیار تخلف شرط). ششم : در جنس یا عوض آن عیبی باشد (خیار عیب ).

11-قسم در معامله
        کراهت قسم در معامله و حرمت قسم دروغ
        2141 - قسم خوردن در معامله اگر راست باشد مکروه است ، و اگر دروغ باشد حرام است .

12-قصد در معامله
        اشکال در معامله اگر خریدار قصد پرداخت پول را نداشته باشد
        2065 - اگر خریدار قصدش این باشد که پول جنس را ندهد معامله اشکال دارد.

        حرمت فروش شی حلال به قصد استفاده حرام
        2068 - اگر چیزی را که می شود استفاده حلال از آن ببرند به قصد این بفروشدکه آن را در حرام مصرف کنند، مثلا انگور را به این قصد بفروشد که از آن شراب تهیه نمایند، معامله آن حرام و باطل است .

13-مطالبه در معامله
        جواز مطالبه خریدار و فروشنده در معامله نقدی
        2104 - اگر جنسی را نقد بفروشند، خریدار و فروشنده بعد از معامله می توانندجنس و پول را از یکدیگر مطالبه نموده و تحویل بگیرند، و تحویل دادن خانه وزمین و مانند اینها به این است که آن را در اختیار خریدار بگذارند که بتواند درآن تصرف کند، و تحویل دادن فرش و لباس و مانند اینها به این است که آن راطوری در اختیار خریدار بگذارند که اگر بخواهد آن را به جای دیگر ببرد فروشنده جلوگیری نکند.

        عدم جواز مطالبه از خریدار پیش از تمام شدن مدت در معامله نسیه
        2106 - اگر جنسی را نسیه بفروشد، پیش از تمام شدن مدتی که قرار گذاشته اندنمی تواند عوض آن را از خریدار مطالبه نماید، ولی اگر خریدار بمیرد و از خودش مال داشته باشد، فروشنده می تواند پیش از تمام شدن مدت طلبی را که دارد از ورثه او مطالبه نماید.

        لزوم مهلت دادن به خریدار در صورت نپرداختن بها در موعد مقرر
        2107 - اگر جنسی را نسیه بفروشد، بعد از تمام شدن مدتی که قرار گذاشته اندمی تواند عوض آن را از خریدار مطالبه نماید، ولی اگر خریدار نتواند بپردازد بایداو را مهلت دهد.

14-معاملات بانكى
        حلال بودن آنچه اشخاص به عنوان معامله قرض یا غیر قرض از بانکها می گیرند گرچه پولهای حرامی در بانک وجود دارد
        2853 - آنچه اشخاص از بانکها می گیرند به عنوان معامله قرض یا غیر قرض ،در صورتی که معامله به وجه شرعی انجام بگیرد، حلال است و مانع ندارد، اگر چه بداند در بانکها پولهای حرامی است و احتمال بدهد پولی را که گرفته از حرام است .ولی اگر بداند پولی را که گرفته است حرام است ، یا بعض از آن حرام است ، تصرف در آن جایز نیست ، و باید با اذن فقیه معامله مجهول المالک با آن بکند، اگرمالک آن را نتواند پیدا کند. و در این مسأله فرقی میان بانکهای خارجی و داخلی ، ودولتی و غیر دولتی نیست .

        حکم تصرف بانکها در پولهائی که به عنوان ودیعه و امانت سپرده شده است
        2857 - سپرده های در بانک که به عنوان ودیعه و امانت است ، اگر مالک اذن ندهدکه بانک در آنها تصرف کند، جایز نیست تصرف . و اگر تصرف کند، ضامن است . واگر اذن بدهد یا راضی باشد، جایز است . و اگر بانک چیزی بدهد یا بگیرد به رضایت ، حلال است ، مگر رضای به تصرف برگردد حقیقتا به قرض ، یعنی تملک به ضمان .در این صورت اگر چیزی با قرار بدهد، حرام است . و ودیعه بانکی ظاهرا از این قبیل است ، اگر چه به اسم ودیعه باشد.

15-معاملات حرام
        حرمت خرید و فروش عین نجاسات و مال غصبی و محرمات و چیزهائی که مالیت ندارد
        2055 - در چند مورد معامله باطل است : اول : خرید و فروش عین نجس ، مثل بول وغائط و مسکرات ، بنابر اقوی در بعضی و بنابر احتیاط واجب در بعضی . دوم : خرید وفروش مال غصبی ، مگر آنکه صاحبش معامله را اجازه کند. سوم : خرید و فروش چیزهایی که مال نیست . چهارم : معامله چیزی که منافع معمولی آن حرام باشد، مثل آلات قمار وموسیقی . پنجم : معامله ای که در آن ربا باشد. و حرام است غش در معامله ، یعنی فروختن جنسی که با چیز دیگر مخلوط است در صورتی که آن چیز معلوم نباشد و فروشنده هم به خریدار نگوید، مثل فروختن روغنی که آن را با پیه مخلوط کرده است ، و این عمل را غش می گویند. از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم منقول است که فرمودند: از ما نیست کسی که در معامله با مسلمانان غش کند یا به آنان ضرر بزندیا تقلب و حیله نماید، و هر که با برادر مسلمان خود غش کند، خداوند برکت روزی او را می برد و راه معاش او را می بندد و او را به خودش واگذار می کند.

        حرمت معاملات ربوی و معامله از روی تقلب و غش
        2055 - در چند مورد معامله باطل است : اول : خرید و فروش عین نجس ، مثل بول وغائط و مسکرات ، بنابر اقوی در بعضی و بنابر احتیاط واجب در بعضی . دوم : خرید وفروش مال غصبی ، مگر آنکه صاحبش معامله را اجازه کند. سوم : خرید و فروش چیزهایی که مال نیست . چهارم : معامله چیزی که منافع معمولی آن حرام باشد، مثل آلات قمار وموسیقی . پنجم : معامله ای که در آن ربا باشد. و حرام است غش در معامله ، یعنی فروختن جنسی که با چیز دیگر مخلوط است در صورتی که آن چیز معلوم نباشد و فروشنده هم به خریدار نگوید، مثل فروختن روغنی که آن را با پیه مخلوط کرده است ، و این عمل را غش می گویند. از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم منقول است که فرمودند: از ما نیست کسی که در معامله با مسلمانان غش کند یا به آنان ضرر بزندیا تقلب و حیله نماید، و هر که با برادر مسلمان خود غش کند، خداوند برکت روزی او را می برد و راه معاش او را می بندد و او را به خودش واگذار می کند.

16-معاملات مكروه
        کراهت معامله با مردم پست
        2054 - عمده معاملات مکروه از این قرار است : اول : بنده فروشی . دوم : قصابی . سوم : کفن فروشی . چهارم : معامله با مردمان پست . پنجم : معامله بین اذان صبح و اول آفتاب . ششم : آنکه کار خود را خرید و فروش گندم و جو و مانند اینهاقرار دهد. هفتم : آنکه برای خریدن جنسی که دیگری می خواهد بخرد داخل معامله اوشود.

        کراهت معامله در بین اذان صبح و اول آفتاب
        2054 - عمده معاملات مکروه از این قرار است : اول : بنده فروشی . دوم : قصابی . سوم : کفن فروشی . چهارم : معامله با مردمان پست . پنجم : معامله بین اذان صبح و اول آفتاب . ششم : آنکه کار خود را خرید و فروش گندم و جو و مانند اینهاقرار دهد. هفتم : آنکه برای خریدن جنسی که دیگری می خواهد بخرد داخل معامله اوشود.

        کراهت ملک فروشی ، کفن فروشی، طعام فروشی و قصابی
        2054 - عمده معاملات مکروه از این قرار است : اول : بنده فروشی . دوم : قصابی . سوم : کفن فروشی . چهارم : معامله با مردمان پست . پنجم : معامله بین اذان صبح و اول آفتاب . ششم : آنکه کار خود را خرید و فروش گندم و جو و مانند اینهاقرار دهد. هفتم : آنکه برای خریدن جنسی که دیگری می خواهد بخرد داخل معامله اوشود.

        کراهت ورود در معامله دیگران
        2054 - عمده معاملات مکروه از این قرار است : اول : بنده فروشی . دوم : قصابی . سوم : کفن فروشی . چهارم : معامله با مردمان پست . پنجم : معامله بین اذان صبح و اول آفتاب . ششم : آنکه کار خود را خرید و فروش گندم و جو و مانند اینهاقرار دهد. هفتم : آنکه برای خریدن جنسی که دیگری می خواهد بخرد داخل معامله اوشود.

17-معامله آلات موسيقى
        حرمت خرید و فروش آلات لهو ولعب و موسیقی
        2067 - خرید و فروش آلات لهو مثل تار و ساز حتی سازهای کوچک حرام است .

        حرکت خرید و فروش آلات لهو و لعب و موسیقی
        2067 - خرید و فروش آلات لهو مثل تار و ساز حتی سازهای کوچک حرام است .

18-معامله اجبارى
        حکم معامله ای که خریدار یا فروشنده در آن مجبور به معامله شده باشد
        2085 - اگر خریدار یا فروشنده را به معامله مجبور کنند، چنانچه بعد ازمعامله راضی شود و بگوید راضی هستم معامله صحیح است ، ولی احتیاط مستحب آن است که دوباره صیغه معامله را بخوانند.

19-معامله اجناس مشابه
        حکم معامله جنسی که از جنس دیگری بدست آمده باشد با همان جنس
        2078 - اگر جنسی را که می فروشد و عوضی را که می گیرد از یک چیز عمل آمده باشد باید در معامله زیادی نگیرد، پس اگر یک من روغن بفروشد و در عوض آن یک من و نیم پنیر بگیرد ربا و حرام است ، و احتیاط واجب آن است که اگرمیوه رسیده را با میوه نارس معامله کند زیادی نگیرد.

        حرمت معامله جو با گندم بطور غیر متساوی
        2079 - جو و گندم در ربا یک جنس حساب می شود، پس اگر یک من گندم بدهد ویک من و پنج سیر جو بگیرد ربا و حرام است ، و نیز اگر مثلا ده من جو بخرد که سرخرمن ده من گندم بدهد، چون جو را نقد گرفته و بعد از مدتی گندم را می دهد مثل آن است که زیادی گرفته و حرام می باشد.

20-معامله اجناس وزنى
        کیفیت و جواز خرید و فروش اجناس وزنی با پیمانه
        2092 - چیزی را که با وزن خرید و فروش می کنند با پیمانه هم می شود معامله کرد،به این طور که اگر مثلا می خواهد ده من گندم بفروشد با پیمانه ای که یک من گندم می گیرد ده پیمانه بدهد.

21-معامله با اراذل
        کراهت معامله با مردم پست
        2054 - عمده معاملات مکروه از این قرار است : اول : بنده فروشی . دوم : قصابی . سوم : کفن فروشی . چهارم : معامله با مردمان پست . پنجم : معامله بین اذان صبح و اول آفتاب . ششم : آنکه کار خود را خرید و فروش گندم و جو و مانند اینهاقرار دهد. هفتم : آنکه برای خریدن جنسی که دیگری می خواهد بخرد داخل معامله اوشود.

22-معامله با حرام
        حکم معامله ای که در ذمه است و خریدار بخواهد پول آن را از حرام بدهد
        2066 - اگر خریدار بخواهد پول جنس را بعدا از حرام بدهد و از اول هم قصدش این باشد معامله اشکال دارد، و اگر از اول قصدش این نباشد معامله صحیح است ، ولی باید مقداری را که بدهکار است از مال حلال بدهد.

23-معامله با خمس نداده
        حکم معامله ای که با عیم پول خمس نداده صورت بگیرد
        1760 - اگر با عین پول خمس نداده جنسی را بخرد، یعنی به فروشنده بگوید این جنس را به این پول می خرم ، یا در وقت خریدن قصدش این باشد که از پول خمس نداده عوض آن را بدهد، چنانچه حاکم شرع معامله پنج یک آن را اجازه بدهد، معامله آن مقدار صحیح است و انسان باید پنج یک جنسی را که خریده به حاکم شرع بدهد، و اگر اجازه ندهد، معامله آن مقدار باطل است . پس اگر پولی را که فروشنده گرفته از بین نرفته ، حاکم شرع خمس همان پول را می گیرد، و اگر از بین رفته ، عوض خمس را از فروشنده یا خریدار مطالبه می کند.

        حکم معامله ای که بهای در ذمه آن را با پول خمس نداده بپردازد
        1761 - اگر جنسی را بخرد و بعد از معامله قیمت آن را از پول خمس نداده بدهد و در وقت خریدن هم قصدش این نباشد که از پول خمس نداده عوض را بدهد،معامله ای که کرده صحیح است . ولی چون از پولی که خمس در آن است به فروشنده داده ، به مقدار پنج یک آن پول به او مدیون است ، و پولی را که به فروشنده داده اگر از بین نرفته ، حاکم شرع پنج یک همان را می گیرد، و اگر از بین رفته ، عوض آن را از خریدار یا فروشنده مطالبه می کند.

        عدم خمس در مالی که از کافر یا منکر خمس به آدمی می رسد
        1764 - اگر از کافر یا کسی که به دادن خمس عقیده ندارد، مالی به دست انسان آید، واجب نیست خمس آن را بدهد.

24-معامله با سفته
        حکم عمل کسی که سفته بدهد و پول قرض کند تا در موعد، بیشتر بدهد
        2841 - کسی که سفته در دست او است ، اگر از طرف ، پول قرض کند و سفته بدهد که در موعد، بیشتر از آنچه قرض نموده بگیرد، ربا و حرام است ، ولی اصل قرض صحیح است .

25-معامله با طفل
        حکم معامله با بچه نابالغ
        2082 - معامله با بچه نابالغ باطل است ، اگر چه پدر یا جد آن بچه به اواجازه داده باشند که معامله کند، ولی اگر بچه ممیز باشد و چیز کم قیمتی را که معامله آن برای بچه ها متعارف است معامله کند، اشکال ندارد. و نیز اگر طفل وسیله باشد که پول را به فروشنده بدهد و جنس را به خریدار برساند یا جنس را به خریداربدهد و پول را به فروشنده برساند، چون واقعا دو نفر بالغ با یکدیگر معامله کرده اند، معامله صحیح است ، ولی باید فروشنده و خریدار یقین داشته باشند که طفل جنس و پول را به صاحب آن می رساند.

        حکم چیزی که از بچه نابالغ خریده یا به او فروخته است
        2083 - اگر از بچه نابالغ چیزی بخرد یا چیزی به او بفروشد باید جنس یاپولی را که از او گرفته به صاحب آن بدهد یا از صاحبش رضایت بخواهد، و اگرصاحب آن را نمی شناسد و برای شناختن او هم وسیله ای ندارد باید چیزی را که ازبچه گرفته از طرف صاحب آن مظالم بدهد، ولی اگر چیزی را که گرفته مال خودصغیر باشد باید به ولی اش برساند، و اگر او را پیدا نکرد به حاکم شرع بدهد.

        عدم جواز مطالبه مال در صورت معامله با بچه نابالغ
        2084 - اگر کسی با بچه نابالغ معامله کند و جنس یا پولی که به بچه داد ازبین برود، نمی تواند از بچه یا ولی او مطالبه کند.

26-معامله با كافر
        وجوب خمس بر مسلمانی که زمینی از کافر ذمی به او منتقل شود که خمس آن را نداده باشد
        1830 - اگر کافر ذمی زمینی را که از مسلمانان خریده به مسلمان دیگری هم بفروشد باید خمس آن را بدهد و نیز اگر بمیرد و مسلمانی آن زمین را از او ارث ببرد باید خمس آن را از همان زمین یا از مال دیگرش بدهند.

        حکم شرط کافر ذمی بهنگام خرید زمین که دیگری خمس آن را بدهد
        1831 - اگر کافر ذمی موقع خرید زمین شرط کند که خمس ندهد یا شرط کند که فروشنده خمس آن رابدهد شرط او صحیح نیست و باید خمس را بدهد ولی اگر شرط کندکه فروشنده مقدارخمس را از طرف او به صاحبان خمس بدهد، اشکال ندارد.

        وجوب خمس در زمینی که بغیر خرید و فروش ملک کافر ذمی بشود
        1832 - اگر مسلمان زمینی را به غیر خرید وفروش ، ملک کافر کند و عوض آن رابگیرد مثلا به او صلح نماید، بنابر احتیاط واجب در ضمن عقد با کافر ذمی شرطکند که خمس آن را بدهد.

27-معامله با كفار
        جواز خرید و فروش مایعات وارداتی از کشورهای غیر اسلامی مگر روغن پیه
        2059 - خرید و فروش روغن و دواهای روان و عطرهایی که از ممالک غیر اسلامی می آورند اگر نجس بودن آنها معلوم نباشد اشکال ندارد، ولی روغنی را که از حیوان بعد از جان دادن آن می گیرند چنانچه در شهر کفار از دست کافر بگیرند و ازحیوانی باشد که اگر رگ آن را ببرند خون از آن جستن می کند نجس است و معامله آن باطل می باشد، بلکه اگر در شهر مسلمانان هم از دست کافر بگیرند معامله آن باطل است ، مگر آنکه بدانند که آن کافر از مسلمان خریده است .

        بطلان معامله گوشت و پیه و چرمهائی که از ممالک غسر اسلامی وارد می شود مگر با علم به تذکیه
        2061 - خرید و فروش گوشت و پیه و چرمی که از ممالک غیر اسلامی می آورند یا از دست کافر گرفته می شود باطل است ، ولی اگر انسان بداند که آنها از حیوانی است که به دستور شرع کشته شده خرید و فروش آنها اشکال ندارد.

28-معامله با مسلمان
        حکم معامله گوشت و چرمی که از دست مسلمان گرفته می شود
        2062 - خرید و فروش گوشت و پیه و چرمی که از دست مسلمان گرفته شوداشکال ندارد، ولی اگر انسان بداند که آن مسلمان آن را از دست کافر گرفته و تحقیق نکرده که از حیوانی است که به دستور شرع کشته شده یا نه ، خریدن آن حرام و معامله آن باطل است .

29-معامله با سفته
        حکم عمل کسی که سفته بدهد و پول قرض کند تا در موعد، بیشتر بدهد
        2841 - کسی که سفته در دست او است ، اگر از طرف ، پول قرض کند و سفته بدهد که در موعد، بیشتر از آنچه قرض نموده بگیرد، ربا و حرام است ، ولی اصل قرض صحیح است .

30-معامله باطل
        حکم معامله ای که شرائط معتبر در جنس را نداشته باشد
        2093 - اگر یکی از شرطهایی که گفته شد در معامله نباشد معامله باطل است ،ولی اگر خریدار و فروشنده راضی باشند که در مال یکدیگر تصرف کنند تصرف آنها اشکال ندارد.

        در حکم غصبی بودن معامله ای که خرید و فروش آن باطل است
        2562 - اگر چیزی را که می فروشند یکی از شرطهای معامله در آن نباشد، مثلا چیزی را که باید با وزن خرید و فروش کنند بدون وزن معامله نمانید، معامله باطل است و چنانچه فروشنده و خریدار با قطع نظر از معامله راضی باشند که در مال یک دیگر تصرف کنند اشکال ندارد وگرنه چیزی را که از یک دیگر گرفته اند مثل مال غصبی است و باید آن را به هم برگرداند و در صورتی که مال هریک در دست دیگری تلف شود چه بداند معامله باطل است چه نداند باید عوض آن را بدهد.

31-معامله بدون صيغه
        صحت معامله بدون گفتن صیغه
        2098 - اگر در موقع معامله صیغه نخوانند ولی فروشنده در مقابل مالی که ازخریدار می گیرد مال خود را ملک او کند و او بگیرد معامله صحیح است و هر دومالک می شوند.

32-معامله بيع شرط
        صحت معامله بیع شرط در صورتی که طرفین قصد خرید و فروش داشته باشند
        2126 - در معامله بیع شرط، که مثلا خانه هزار تومانی را به دویست تومان می فروشند و قرار می گذارند که اگر فروشنده سر مدت پول را بدهد بتواند معامله را به هم بزند، در صورتی که خریدار و فروشنده قصد خرید و فروش داشته باشند،معامله صحیح است .

        صحت معامله بیع شرط بدون حق مطالبه در صورتی که فروشنده پول خریدار را به موعد ندهد
        2127 - در معامله بیع شرط، اگرچه فروشنده اطمینان داشته باشد که هرگاه سر مدت پول را ندهد خریدار ملک را به او می دهد معامله صحیح است ، ولی اگر سر مدت پول را ندهد حق ندارد ملک را از خریدار مطالبه کند، و اگر خریدار بمیرد نمی تواند ملک را از ورثه او مطالبه نماید.

33-معامله پوست
        بطلان معامله پوست روباهی که تذکیه نشده است
        2060 - اگر روباه را به غیر دستوری که در شرع معین شده کشته باشند یا خودش مرده باشد، خرید و فروش پوست آن حرام و معامله آن باطل است .

34-معامله چرم
        بطلان معامله گوشت و پیه و چرمهائی که از ممالک غیر اسلامی وارد می شود مگر با علم به تذکیه
        2061 - خرید و فروش گوشت و پیه و چرمی که از ممالک غیر اسلامی می آورند یا از دست کافر گرفته می شود باطل است ، ولی اگر انسان بداند که آنها از حیوانی است که به دستور شرع کشته شده خرید و فروش آنها اشکال ندارد.

        حکم معامله گوشت و چرمی که از دست مسلمان گرفته می شود
        2062 - خرید و فروش گوشت و پیه و چرمی که از دست مسلمان گرفته شوداشکال ندارد، ولی اگر انسان بداند که آن مسلمان آن را از دست کافر گرفته و تحقیق نکرده که از حیوانی است که به دستور شرع کشته شده یا نه ، خریدن آن حرام و معامله آن باطل است .

35-معامله در بين الطلوعين
        کراهت معامله در بین اذان صبح و اول آفتاب
        2054 - عمده معاملات مکروه از این قرار است : اول : بنده فروشی . دوم : قصابی . سوم : کفن فروشی . چهارم : معامله با مردمان پست . پنجم : معامله بین اذان صبح و اول آفتاب . ششم : آنکه کار خود را خرید و فروش گندم و جو و مانند اینهاقرار دهد. هفتم : آنکه برای خریدن جنسی که دیگری می خواهد بخرد داخل معامله اوشود.

36-معامله ديوانه
        بطلان معاملات مالی دیوانه و سفیه و ممنوع المعامله
        2254 - دیوانه و سفیه یعنی کسی که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف می کند اگر در حال بالغ شدن سفیه باشد یا حاکم شرع او را از تصرف در اموالش جلوگیری کرده باشد نمی توانند در مال خود تصرف نمایند.

        حکم معاملات کسی که گاه عاقل و گاه دیوانه است
        2255 - کسی که گاهی عاقل و گاهی دیوانه است ، تصرفی که موقع دیوانگی در مال خودمی کند صحیح نیست .

37-معامله ربوى
        حرمت معاملات ربوی و معامله از روی تقلب و غش
        2055 - در چند مورد معامله باطل است : اول : خرید و فروش عین نجس ، مثل بول وغائط و مسکرات ، بنابر اقوی در بعضی و بنابر احتیاط واجب در بعضی . دوم : خرید وفروش مال غصبی ، مگر آنکه صاحبش معامله را اجازه کند. سوم : خرید و فروش چیزهایی که مال نیست . چهارم : معامله چیزی که منافع معمولی آن حرام باشد، مثل آلات قمار وموسیقی . پنجم : معامله ای که در آن ربا باشد. و حرام است غش در معامله ، یعنی فروختن جنسی که با چیز دیگر مخلوط است در صورتی که آن چیز معلوم نباشد و فروشنده هم به خریدار نگوید، مثل فروختن روغنی که آن را با پیه مخلوط کرده است ، و این عمل را غش می گویند. از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم منقول است که فرمودند: از ما نیست کسی که در معامله با مسلمانان غش کند یا به آنان ضرر بزندیا تقلب و حیله نماید، و هر که با برادر مسلمان خود غش کند، خداوند برکت روزی او را می برد و راه معاش او را می بندد و او را به خودش واگذار می کند.

38-معامله روغن
        جواز خرید و فروش مایعات وارداتی از کشورهای غیر اسلامی مگر روغن پیه
        2059 - خرید و فروش روغن و دواهای روان و عطرهایی که از ممالک غیر اسلامی می آورند اگر نجس بودن آنها معلوم نباشد اشکال ندارد، ولی روغنی را که از حیوان بعد از جان دادن آن می گیرند چنانچه در شهر کفار از دست کافر بگیرند و ازحیوانی باشد که اگر رگ آن را ببرند خون از آن جستن می کند نجس است و معامله آن باطل می باشد، بلکه اگر در شهر مسلمانان هم از دست کافر بگیرند معامله آن باطل است ، مگر آنکه بدانند که آن کافر از مسلمان خریده است .

        بطلان معامله گوشت و پیه و چرمهائی که از ممالک غیر اسلامی وارد می شود مگر با علم به تذکیه
        2061 - خرید و فروش گوشت و پیه و چرمی که از ممالک غیر اسلامی می آورند یا از دست کافر گرفته می شود باطل است ، ولی اگر انسان بداند که آنها از حیوانی است که به دستور شرع کشته شده خرید و فروش آنها اشکال ندارد.

39-معامله سفيه
        بطلان معاملات مالی دیوانه و سفیه و ممنوع المعامله
        2254 - دیوانه و سفیه یعنی کسی که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف می کند اگر در حال بالغ شدن سفیه باشد یا حاکم شرع او را از تصرف در اموالش جلوگیری کرده باشد نمی توانند در مال خود تصرف نمایند.

40-معامله سلف
        تعریف معامله سلف به پیش پرداخت از طرف مشتری و تحویل جنس پس از مدتی
        2110 - معامله سلف آن است که مشتری پول را بدهد که بعد از مدتی جنس راتحویل بگیرد، و اگر بگوید این پول را می دهم که مثلا بعد از شش ماه فلان جنس رابگیرم و فروشنده بگوید قبول کردم ، یا فروشنده پول را بگیرد و بگوید فلان جنس را فروختم که بعد از شش ماه تحویل بدهم معامله صحیح است .

        استحباب گرفتن پول در عوض جنسی که بطور سلف می فروشد
        2111 - اگر پول طلا و نقره را سلف بفروشد و عوض آن را پول طلا و نقره بگیرد معامله باطل است ، ولی اگر جنسی را سلف بفروشد و عوض آن را جنس دیگر یا پول بگیرد معامله صحیح است ، و احتیاط مستحب آن است در عوض جنسی که می فروشد پول بگیرد و جنس دیگر نگیرد.

        عدم جواز معامله سلف در طلا و نقره به همجمس خود
        2111 - اگر پول طلا و نقره را سلف بفروشد و عوض آن را پول طلا و نقره بگیرد معامله باطل است ، ولی اگر جنسی را سلف بفروشد و عوض آن را جنس دیگر یا پول بگیرد معامله صحیح است ، و احتیاط مستحب آن است در عوض جنسی که می فروشد پول بگیرد و جنس دیگر نگیرد.

        شرایط شش گانه معامله سلف
        2112 - معامله سلف شش شرط دارد: اول : خصوصیاتی را که قیمت جنس به واسطه آنها فرق می کند معین نمایند ولی دقت زیاد هم لازم نیست همین قدر که مردم بگویندخصوصیات آن معلوم شده کافی است پس معامله سلف در نان و گوشت و پوست حیوان و مانند اینها در صورتی که نشود خصوصیاتشان را به طوری معین کنند که برای مشتری مجهول نباشد و معامله غرری باشد باطل است .

        لزوم قبول از طرف مشتری اگر فروشنده جنس را تحویل دهد
        2114 - در معامله سلف اگر فروشنده جنسی را که قرارداد کرده بدهد،مشتری باید قبول کند. و نیز اگر بهتر از آنچه قرار گذاشته ، بدهد، یعنی همان اوصاف را با زیادتی کمال دارا باشد، مشتری باید قبول نماید، و اگر این طورنباشد لازم نیست قبول کند، مثل آن که بنده جاهل خریده باشد و بایع بخواهد عالم بدهد.

        جواز رد از طرف مشتری در صورت تحویل جنس پست تر
        2115 - اگر جنسی را که فروشنده می دهد پست تر از جنسی باشد که قرارداد کرده ،مشتری می تواند قبول نکند.

        جواز تبدیل جنس به جنس دیگر در صورت رضایت مشتری در معامله سلف
        2116 - اگر فروشنده به جای جنسی که قرارداد کرده جنس دیگری بدهد، در صورتی که مشتری راضی شود اشکال ندارد.

        حکم معامله سلفی که جنس در موعد تحویل نایاب شود
        2117 - اگر جنسی را که سلف فروخته ، در موقعی که باید آن را تحویل دهد نایاب شود و نتواند آن را تهیه کند، مشتری می تواند صبر کند تا تهیه نماید یا معامله رابه هم بزند و چیزی را که داده پس بگیرد.

41-معامله سلف نسيه
        بطلان معامله ای که هم بها و هم جنس مدت دار باشد
        2118 - اگر جنسی را بفروشد و قرار بگذارد که بعد از مدتی تحویل دهد و پول آن را هم بعد از مدتی بگیرد، معامله باطل است .

42-معامله طلا
        حرمت معامله طلا به طلا و نقره به نقره در صورت عدم تساوی
        2119 - اگر طلا را به طلا، یا نقره را به نقره بفروشد، سکه دار باشند یا بی سکه ، درصورتی که وزن یکی از آنها زیادتر از دیگری باشد معامله حرام و باطل است .

        جواز معامله طلا به نقره و نقره به طلا در صورت عدم تساوی
        2120 - اگر طلا را به نقره ، یا نقره را به طلا بفروشد، معامله صحیح است و لازم نیست وزن آنها مساوی باشد.

        عدم صحت معامله طلا و نقره در صورت تحویل ندادن فی المجلس
        2121 - اگر طلا یا نقره را به طلا یا نقره بفروشند باید فروشنده و خریدار پیش از آنکه از یکدیگر جدا شوند جنس و عوض آن را به یکدیگر تحویل دهند، و اگر هیچ مقدار از چیزی را که قرار گذاشته اند، تحویل ندهند معامله باطل است .

        بطلان معامله طلا به خاک طلای معدن و همچنین نقره
        2123 - اگر مقداری خاک نقره معدن را به همان مقدار نقره خالص ، و یامقداری خاک طلای معدن را به همان مقدار طلای خالص بفروشند معامله باطل است ، ولی فروختن خاک نقره به طلا، و خاک طلا به نقره به هر صورت اشکال ندارد.

        جواز معامله خاک طلای معدن به نقره و بالعکس
        2123 - اگر مقداری خاک نقره معدن را به همان مقدار نقره خالص ، و یامقداری خاک طلای معدن را به همان مقدار طلای خالص بفروشند معامله باطل است ، ولی فروختن خاک نقره به طلا، و خاک طلا به نقره به هر صورت اشکال ندارد.

43-معامله غصب
        بطلان فروش مال غصبی
        2064 - فروختن مال غصبی باطل است ، و فروشنده باید پولی را که از خریدارگرفته به او برگرداند.

        حکم مال غصبی که فروخته شود و صاحل آن اجازه دهد
        2088 - اگر کسی مالی را غصب کند و بفروشد و بعد از فروش صاحب مال معامله را برای خودش اجازه دهد معامله صحیح است ، و احتیاط واجب آن است که مشتری و صاحب مال در منفعتی که برای جنس و عوض آن بوده با یکدیگر مصالحه کنند.

        عدم ملکیت بهای مال غصبی برای غاصب
        2088 - اگر کسی مالی را غصب کند و بفروشد و بعد از فروش صاحب مال معامله را برای خودش اجازه دهد معامله صحیح است ، و احتیاط واجب آن است که مشتری و صاحب مال در منفعتی که برای جنس و عوض آن بوده با یکدیگر مصالحه کنند.

        بطلان معامله چیز غصبی در صورت رضایت ندادن مالک
        2089 - اگر کسی مالی را غصب کند و بفروشد به قصد این که پول آن ، مال خودش باشد، چنانچه صاحب مال معامله را اجازه نکند معامله باطل است ، و اگر برای کسی هم که مال را غصب کرده اجازه نماید صحیح بودن معامله اشکال دارد.

44-معامله فضولى
        حکم فروش چیزی بدون اجازه صاحبش
        2086 - اگر انسان مال کسی را بدون اجازه او بفروشد، چنانچه صاحب مال به فروش آن راضی نشود و اجازه نکند معامله باطل است .

        حکم مال غصبی که فروخته شود و صاحب آن اجازه دهد
        2088 - اگر کسی مالی را غصب کند و بفروشد و بعد از فروش صاحب مال معامله را برای خودش اجازه دهد معامله صحیح است ، و احتیاط واجب آن است که مشتری و صاحب مال در منفعتی که برای جنس و عوض آن بوده با یکدیگر مصالحه کنند.

        بطلان معامله چیز غصبی در صورت رضایت ندادن مالک
        2089 - اگر کسی مالی را غصب کند و بفروشد به قصد این که پول آن ، مال خودش باشد، چنانچه صاحب مال معامله را اجازه نکند معامله باطل است ، و اگر برای کسی هم که مال را غصب کرده اجازه نماید صحیح بودن معامله اشکال دارد.

45-معامله گوشت
        بطلان معامله گوشت و پیه و چرمهائی که از ممالک غیراسلامی وارد میشود مگر با علم به تذکیه
        2061 - خرید و فروش گوشت و پیه و چرمی که از ممالک غیر اسلامی می آورند یا از دست کافر گرفته می شود باطل است ، ولی اگر انسان بداند که آنها از حیوانی است که به دستور شرع کشته شده خرید و فروش آنها اشکال ندارد.

        حکم معامله گوشت و چرمی که از دست مسلمان گرفته می شود
        2062 - خرید و فروش گوشت و پیه و چرمی که از دست مسلمان گرفته شوداشکال ندارد، ولی اگر انسان بداند که آن مسلمان آن را از دست کافر گرفته و تحقیق نکرده که از حیوانی است که به دستور شرع کشته شده یا نه ، خریدن آن حرام و معامله آن باطل است .

46-معامله مال ديوانه
        جواز فروش مال طفل یا دیوانه یا غائب توسط پدر یا جد یا وصی آنها یا مجتهد عادل با رعایت مصلحت
        2087 - پدر و جد پدری طفل در صورتی می توانند مال طفل را بفروشند که برای او مفسده نداشته باشد ، بلکه بهتر آن است که تا مصلحت نباشد نفروشند، اماوصی پدر و وصی جد پدری و حاکم شرع فقط در صورتی می توانند مال طفل را بفروشندکه مصلحت طفل در آن باشد.

47-معامله مال طفل
        جواز فروش مال طفل یا دیوانه یا غائب توسط پدر یا جد یا وصی آنها یا مجتهد عادل با رضایت مصلحت
        2087 - پدر و جد پدری طفل در صورتی می توانند مال طفل را بفروشند که برای او مفسده نداشته باشد ، بلکه بهتر آن است که تا مصلحت نباشد نفروشند، اماوصی پدر و وصی جد پدری و حاکم شرع فقط در صورتی می توانند مال طفل را بفروشندکه مصلحت طفل در آن باشد.

48-معامله مال غائب
        جواز فروش مال طفل یا دیوانه یا غائب توسط پدر یا جد یا وصی آنها یا مجتهد عادل با رعایت مصلحت
        2087 - پدر و جد پدری طفل در صورتی می توانند مال طفل را بفروشند که برای او مفسده نداشته باشد ، بلکه بهتر آن است که تا مصلحت نباشد نفروشند، اماوصی پدر و وصی جد پدری و حاکم شرع فقط در صورتی می توانند مال طفل را بفروشندکه مصلحت طفل در آن باشد.

49-معامله متنجس
        صحت معامله چیزی که نجس شده و قابل پاک شدن است
        2056 - فروختن چیز پاکی که نجس شده و آب کشیدن آن ممکن است اشکال ندارد ولی اگر مشتری بخواهد آن چیز را بخورد باید فروشنده نجس بودن آن را به او بگوید.

50-معامله مجسمه
        جواز خرید و فروش مجسمه و صابون و یا چیزهای دیگری که روی آن مجسمه دارد
        2069 - خرید و فروش مجسمه و صابون یا چیزهای دیگری که روی آن مجسمه دارداشکال ندارد.

51-معامله محجور
        بطلان معاملات مالی دیوانه و سفیه و ممنوع المعامله
        2254 - دیوانه و سفیه یعنی کسی که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف می کند اگر در حال بالغ شدن سفیه باشد یا حاکم شرع او را از تصرف در اموالش جلوگیری کرده باشد نمی توانند در مال خود تصرف نمایند.

52-معامله مسروقه
        بطلان خرید و فروش چیزی که از قمار یا دزدی یا معامله باطل تهیه شده است
        2070 - خریدن چیزی که از قمار یا دزدی یا از معامله باطل تهیه شده باطل وتصرف در آن مال حرام است و اگر کسی آن را بخرد باید به صاحب اصلیش برگرداند.

53-معامله مسكر
        حرمت خرید و فروش مسکرات و بطلان آن
        2063 - خرید و فروش مسکرات حرام و معامله آنها باطل است .

54-معامله ميوه
        حکم معامله میوه نارس با رسیده
        2078 - اگر جنسی را که می فروشد و عوضی را که می گیرد از یک چیز عمل آمده باشد باید در معامله زیادی نگیرد، پس اگر یک من روغن بفروشد و در عوض آن یک من و نیم پنیر بگیرد ربا و حرام است ، و احتیاط واجب آن است که اگرمیوه رسیده را با میوه نارس معامله کند زیادی نگیرد.

55-معامله نجس
        صحت معامله چیزی که نجس شده و قابل پاک شدن است
        2056 - فروختن چیز پاکی که نجس شده و آب کشیدن آن ممکن است اشکال ندارد ولی اگر مشتری بخواهد آن چیز را بخورد باید فروشنده نجس بودن آن را به او بگوید.

        لزوم خبر دادن از نجاسات خوراکی به هنگام فروش
        2056 - فروختن چیز پاکی که نجس شده و آب کشیدن آن ممکن است اشکال ندارد ولی اگر مشتری بخواهد آن چیز را بخورد باید فروشنده نجس بودن آن را به او بگوید.

        حکم فروش چیزی که نجس شده و قابل پاک شدن نیست
        2057 - اگر چیز پاکی مانند روغن و نفت که آب کشیدن آن ممکن نیست نجس شود ، چنانچه مثلا روغن نجس را برای خوردن به خریدار بدهند معامله باطل وعمل حرام است و اگر برای کاری بخواهد که شرط آن پاک بودن نیست ، مثلا بخواهندنفت نجس را بسوزانند فروش آن اشکال ندارد.

        جواز معامله دواهائی که نجس است و از عین نجاسات نیست
        2058 - باید دوایی را که مثل شراب عین آن نجس است معامله نکنند،ولی معامله دوایی که عینش نجس نیست ، اگر به آن احتیاج داشته باشند اشکال ندارد.

        نهی از معامله دواهائی که از عین نجاسات درست شده است
        2058 - باید دوایی را که مثل شراب عین آن نجس است معامله نکنند،ولی معامله دوایی که عینش نجس نیست ، اگر به آن احتیاج داشته باشند اشکال ندارد.

        جواز خرید و فروش مایعات وارداتی از کشورهای غیر اسلامی مگر روغن پیه
        2059 - خرید و فروش روغن و دواهای روان و عطرهایی که از ممالک غیر اسلامی می آورند اگر نجس بودن آنها معلوم نباشد اشکال ندارد، ولی روغنی را که از حیوان بعد از جان دادن آن می گیرند چنانچه در شهر کفار از دست کافر بگیرند و ازحیوانی باشد که اگر رگ آن را ببرند خون از آن جستن می کند نجس است و معامله آن باطل می باشد، بلکه اگر در شهر مسلمانان هم از دست کافر بگیرند معامله آن باطل است ، مگر آنکه بدانند که آن کافر از مسلمان خریده است .

56-معامله نسيه
        لزوم معین بودن مدت در معامله نسیه
        2105 - در معامله نسیه باید مدت کاملا معلوم باشد، پس اگر جنسی را بفروشد که سر خرمن پول آن را بگیرد، چون مدت کاملا معین نشده معامله باطل است .

        عدم جواز مطالبه از خیدار پیش از تمام شدن مدت در معامله نسیه
        2106 - اگر جنسی را نسیه بفروشد، پیش از تمام شدن مدتی که قرار گذاشته اندنمی تواند عوض آن را از خریدار مطالبه نماید، ولی اگر خریدار بمیرد و از خودش مال داشته باشد، فروشنده می تواند پیش از تمام شدن مدت طلبی را که دارد از ورثه او مطالبه نماید.

        لزوم مهلت دادن به خریدار در صورت نپرداخن بها در موعد مقرر
        2107 - اگر جنسی را نسیه بفروشد، بعد از تمام شدن مدتی که قرار گذاشته اندمی تواند عوض آن را از خریدار مطالبه نماید، ولی اگر خریدار نتواند بپردازد بایداو را مهلت دهد.

        بطلان معامله نسیه ای که خریدار قیمت جنس را نمی داند
        2108 - اگر به کسی که قیمت جنس را نمی داند مقداری نسیه بدهد و قیمت آن را به او نگوید معامله باطل است ، ولی اگر به کسی که قیمت نقدی جنس را می داندنسیه بدهد و گرانتر حساب کند، مثلا بگوید جنسی را که به تو نسیه می دهم تومانی یک ریال از قیمتی که نقد می فروشم گرانتر حساب می کنم و او قبول کند اشکال ندارد.

        صحت معامله نسیه ای که خریدار قیمت نقدی جنس را می داند
        2108 - اگر به کسی که قیمت جنس را نمی داند مقداری نسیه بدهد و قیمت آن را به او نگوید معامله باطل است ، ولی اگر به کسی که قیمت نقدی جنس را می داندنسیه بدهد و گرانتر حساب کند، مثلا بگوید جنسی را که به تو نسیه می دهم تومانی یک ریال از قیمتی که نقد می فروشم گرانتر حساب می کنم و او قبول کند اشکال ندارد.

        جواز کم کردن بها در صورت کم کردن مدت حویل ثمن در معامله نسیه
        2109 - کسی که جنسی را نسیه فروخته و برای گرفتن پول آن مدتی قرار داده ، اگرمثلا بعد از گذشتن نصف مدت مقداری از طلب خود را کم کند و بقیه را نقد بگیرداشکال ندارد.

57-معامله نقدى
        جواز مطالبه خریدار و فروشنده در معامله نقدی
        2104 - اگر جنسی را نقد بفروشند، خریدار و فروشنده بعد از معامله می توانندجنس و پول را از یکدیگر مطالبه نموده و تحویل بگیرند، و تحویل دادن خانه وزمین و مانند اینها به این است که آن را در اختیار خریدار بگذارند که بتواند درآن تصرف کند، و تحویل دادن فرش و لباس و مانند اینها به این است که آن راطوری در اختیار خریدار بگذارند که اگر بخواهد آن را به جای دیگر ببرد فروشنده جلوگیری نکند.

58-معامله نقره
        حرمت معامله طلا به طلا و نقره به نقره در صورت عدم تساوی
        2119 - اگر طلا را به طلا، یا نقره را به نقره بفروشد، سکه دار باشند یا بی سکه ، درصورتی که وزن یکی از آنها زیادتر از دیگری باشد معامله حرام و باطل است .

        جواز معامله طلا به نقره و نقره به طلا در صورت عدم تساوی
        2120 - اگر طلا را به نقره ، یا نقره را به طلا بفروشد، معامله صحیح است و لازم نیست وزن آنها مساوی باشد.

        عدم صحت معامله طلا و نقره در صورت تحویل ندادن فی المجلس
        2121 - اگر طلا یا نقره را به طلا یا نقره بفروشند باید فروشنده و خریدار پیش از آنکه از یکدیگر جدا شوند جنس و عوض آن را به یکدیگر تحویل دهند، و اگر هیچ مقدار از چیزی را که قرار گذاشته اند، تحویل ندهند معامله باطل است .

        بطلان معامله طلا به خاک طلای معدن و همچنین نقره
        2123 - اگر مقداری خاک نقره معدن را به همان مقدار نقره خالص ، و یامقداری خاک طلای معدن را به همان مقدار طلای خالص بفروشند معامله باطل است ، ولی فروختن خاک نقره به طلا، و خاک طلا به نقره به هر صورت اشکال ندارد.

        جواز معامله خاک طلای معدن به نقره و بالعکس
        2123 - اگر مقداری خاک نقره معدن را به همان مقدار نقره خالص ، و یامقداری خاک طلای معدن را به همان مقدار طلای خالص بفروشند معامله باطل است ، ولی فروختن خاک نقره به طلا، و خاک طلا به نقره به هر صورت اشکال ندارد.

59-ورود در معامله ديگران
        کراهت ورود در معامله دیگران
        2054 - عمده معاملات مکروه از این قرار است : اول : بنده فروشی . دوم : قصابی . سوم : کفن فروشی . چهارم : معامله با مردمان پست . پنجم : معامله بین اذان صبح و اول آفتاب . ششم : آنکه کار خود را خرید و فروش گندم و جو و مانند اینهاقرار دهد. هفتم : آنکه برای خریدن جنسی که دیگری می خواهد بخرد داخل معامله اوشود.
در باره ما  | تماس با ما |  نظر دهی | سایت جایگزین
خدمات تلفن همراه
مراجعه: 319,806,344